شبکه‌های ارتباطی درون شهری سیستمهای متفاوتی را دارا می باشند که از آن میان می توان به چهار سیستم اصلی شعاعی، شطرنجی، حلقوی و ارگانیک اشاره کرد.
سیستم شعاعی
در این نوع سیستم، خیابانها از یک هسته مرکزی منشعب می شوند و توسعه آن با ادامه دادن خیابانها و یا شعاعهای فرعی دیگری که اضافه می شوند به صورت محدود امکان‌پذیر است. پیوند اجزای شبکه با یکدیگر از طریق هسته مرکزی صورت می گیرد و فرم شهر به صورت ستاره‌ای است. این سیستم از لحاظ ترافیکی معایب بسیاری دارد. به عنوان مثال وسایل نقلیه برای دسترسی از یک خیابان به خیابان دیگر، نخست باید به مرکز مراجعه نمایند و سپس به خیابان مورد نظر دسترسی پیدا کنند. شبکه ارتباطی شهر مقدس مشهد از این نوع است.
سیستم شطرنجی
سیستمی است غیر مرکزی که در آن تعداد زیادی گره یا نقطه تقاطع وجود دارد. کلیه نقاط توسط شبکه پوشش داده شده و توسعه شبکه به هر سمت و به طور نامحدود (بصورت نظری)، امکان پذیر است. در مناطق مرکزی و یا تجاری، مسیرهای متعددی برای تردد وجود دارد و از خیابانهای مورب برای کوتاه کردن راههای دور و سفرهای طولانی استفاده می شود، هر چند که خیابانهای مورب باعث به وجود آمدن تقاطعهای متراکم و نامتعادل خواهند شد. این سیستم از محاسن و معایبی برخوردار است.
محاسن این سیستم عبارتند از :
- ارتباط مستقیم با قسمتهای دورتر شهر
- استفاده بهینه از زمین (فاقد پرت زمین)
- ایجاد آب نماها، پارکها، باغها و یا مجسمه‌های یادبود در محل تقاطع خیابانهای مورب که به زیبایی شهر می افزاید
- این سیستم به دلیل کمی موانع، عملی‌ترین سیستم محسوب می شود
عیب اصلی این سیستم وجود تقاطعهای خطرناکی است که در محل اتصال خیابانهای مورب و شطرنجی پدید می آید. علاوه بر این، تعداد تقاطعها نیز در خیابانهای شطرنجی زیاد است
در شبکه ارتباطی شهرهای ایلام، گنبدکاووس، شهرکرد، فریمان، سلماس، بافت جدید دزفول و محلاتی از تهران (تهران نو، نارمک و تهران پارس) و برخی دیگر از شهرها این سیستم دیده می شود.
سیستم حلقوی
در شهرهایی که شبکه ارتباطی آنها شعاعی است، سعی می شود برای غیرمرکزی کردن شبکه، در قسمتهایی از معابر، شعاعها را به صورت خیابانهای عریض و حلقه‌ای شکل به هم مرتبط سازند. در این سیستم، حلقه‌ها توسط شعاعهایی قابلیت عملکرد پیدا می‌کنند و تعداد حلقه‌ها می تواند مشخص کننده میزان توسعه شهر باشد.
مزایای این سیستم عبارتند از:
- نقش راههای حلقوی، نقشی واسطه‌ای بین جاده‌های مورب و جاده های محلی شهری است.
- راههای حلقوی، ترافیک را در بزرگراههای مختلف پخش می کنند، بنابراین از نظر ترافیکی بسیار مناسبند.
معایب این سیستم شامل موارد زیر است :
- قطعات کوچک زمین به صورت ذوزنقه‌ای شکل می‌گیرند، از این رو بهره برداری نامنظم از زمین، موجب به هدر رفتن مقدار زیادی از اراضی شهری می‌گردد و از لحاظ احداث واحدهای مسکونی مقرون به صرفه نیست.
شبکه ارتباطی شهر همدان نمونه بارزی از این سیستم است و شهرهای تبریز و خرمشهر نیز دارای سیستم نیمه شعاعی می باشند.
سیستم ارگانیک
سیستم ارگانیک (آشفته) سیستمی است که در طرح و تنظیم آن اندیشه انسانها به کار گرفته نشده است، بلکه تکوین شهر به طور اتفاقی انجام یافته و راهها، خیابانها و کوچه‌های تنگ آن با پیچ و خم هایی در یکدیگر تنیده اند.
اطلاق نام « ارگانیک » به این علت است که این طرح به یک تصویر میکروسکوپی، نظیر آن چیزی که ساختمان سلولی بافت های حیوان یا گیاه را نمایش می دهد، تشبیه می شود. در سیستم ارگانیک خیابانها دارای انحناست و گاه عرض آنها متفاوت و در فواصل مختلف فضاهای باز نامنظم و به شکل ناپیوسته دیده می شود.
بافت شهرهای شوشتر، رشت و لار و بافت قدیم برخی از شهرهای ایران دارای سیستم ارگانیک است.